Portefeuillehouder(s): Hamming, Onclin, Van der Laan
Programmadoelstelling en de rol van de gemeente
Zaanstad is een financieel duurzame gemeente met een goed functionerend bestuur. Een goed openbaar bestuur is essentieel voor het functioneren van onze democratische rechtsstaat. Het bestuur weet wat er leeft in Zaanstad, is bereikbaar voor inwoners en ondernemers en trekt samen met hen op. Het bestuur neemt heldere besluiten en is daar open en transparant over. De gemeenteraad stelt de kaders voor het beleid, dat het gemeentebestuur uitvoert. Het programma Financiën is ondersteunend aan de andere begrotingsprogramma's, zodat de doelstellingen uit die programma’s kunnen worden behaald. |
|---|
Voortgang 2022
Daadkrachtig en bereikbaar bestuur
In juni 2022 is het nieuwe college gestart om uitvoering te geven aan het nieuw coalitieakkoord ‘Slagen Maken’. Door de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 en de start van de nieuwe colleges zijn ook de posities in verschillende commissies, themagroepen en platforms van de landelijke en regionale netwerken herverdeeld. Dit heeft ertoe geleid dat we een rol vervullen in de VNG-commissie, namelijk in de commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs (N. Groothuismink) en wederom actief zijn in de G40 en de MRA. Verder is mede dankzij een effectieve lobby vanuit Zaanstad in juli van dit jaar het Nationaal Programma Leefbaarheid & Veiligheid gelanceerd. Een programma voor een langjarige inzet van het Rijk om samen met gemeenten en lokale partijen de leefbaarheid en veiligheid in 20 focusgebieden op orde te krijgen en bewoners perspectief te bieden. Een van deze gebieden betreft Zaandam Oost.
Algemene uitkering gemeentefonds
Met het verschijnen van de septembercirculaire blijft de financiële situatie voor de jaren 2026 en verder nog steeds onzeker. Een structurele invulling is er niet gekomen. Wel heeft het Rijk incidenteel € 924 miljoen toegevoegd aan het gemeentefonds in het jaar 2026. Voor 2023 en verder is een hogere prijscompensatie toegekend. Voor het jaar 2022 is de vrijval uit het BTW-compensatiefonds hoger dan verwacht. Hierdoor ontstaat een incidenteel voordeel van circa € 3 mln. Daarnaast komen er extra middelen voor de invoering van de omgevingswet circa € 0,9 mln. Ook ontvangen we meer voor de uitbetaling van de energietoeslag ca. € 5 mln. voor de ophoging van de uitkering van € 800 naar € 1.300 per huishouden. Over de septembercirculaire is de raad via een raadinformatiebrief geïnformeerd.
Transformatiefonds
In november is de evaluatie van het transformatiefonds gestart. In deze evaluatie komt aan de orde welke besluiten er zijn geweest, tot welke woningbouw dit heeft geleid, hoeveel woningen het op dit moment heeft opgeleverd en of berekende bedrag van € 10.000,- per woning nog actueel is. Daarnaast wordt gekeken of de huidige regelgeving rondom het gebruik van het transformatiefonds nog passend is. Besluitvorming in de raad wordt in januari 2023 verwacht.
Rechtmatigheidsverantwoording
De wet die regelt dat het college via de jaarrekening verantwoording aflegt over de financiële jaarrekening is vastgesteld door zowel de Tweede als de Eerste kamer. Hiermee is de definitieve ingangsdatum van de wet 1 januari 2023. Over het boekjaar 2022 oefent de organisatie hier mee door aan de raad te rapporteren via een interne managementletter en in de paragraaf Bedrijfsvoering in de jaarstukken 2022 een toelichting over de financiële rechtmatigheid te geven.
Treasury
Renteontwikkelingen
De rente is in 2022 enorm gestegen. Voor het eerst sinds 2011 heeft de Europese Centrale Bank (ECB) de rentetarieven verhoogd. Per 21 juli 2022 is een renteverhoging van 0,5 % doorgevoerd en per 1 september 2022 een renteverhoging van 0,75 %. Deze renteverhoging per 1 september is de hoogste die de ECB ooit heeft doorgevoerd. Door de rente te verhogen hoopt de centrale bank dat de groei van de economie vertraagt en dat daarmee de prijsstijgingen op termijn afzwakken. Hiermee is een einde gekomen aan de negatieve rente op kasgeldleningen waar we al jaren van konden profiteren.
Per 3 januari 2022 was de interest swap rente voor een tienjaars lening 0,3 % en per 25 oktober 2022 bedraagt deze 3,16 % oftewel 2,86 % hoger. Los van de verhogingen door de ECB steeg de rente dus ook al. Voor de begroting 2022 heeft de rentestijging nog weinig effect. We hebben tijdig op 23 februari 2022 de langlopende financiering voor dit jaar geregeld. Op die dag hebben we voor € 50 mln. financiering verspreid over drie leningen aangetrokken tegen gemiddeld 0,78 % en een gemiddelde looptijd van 7 jaar. Hiernaast is voor één lening van € 20 mln. de looptijd verlengd van één naar zes jaar (rentepercentage 0,97 %) vanwege de vervalkalender van onze langlopende geldleningen.
Een tweetal swaps bij de Deutsche bank voor in totaal € 20 mln. zijn ‘doorgezakt’ naar langlopende leningen bij onze huisbankier van BNG. Hierbij heeft de BNG de couponrente van de Deutsche bank overgenomen (3,66 %). De reden was dat de DB stopt met dit product (afdekken van het risico van rentestijgingen) en contractueel hiertoe gerechtigd is. Het financiële effect is verwerkt in de Narap en de begroting.
Voor de begroting 2023-2026 hebben de rentestijgingen wel een behoorlijk financieel effect gehad. De parameters hebben we naar boven bijgesteld. We monitoren voortdurend de renteontwikkelingen en stellen bij een volgend P&C product de parameters bij indien nodig.
Zaans Medisch Centrum
In de jaren 90 zijn er diverse garanties verstrekt aan het Zaans Medisch Centrum (ZMC), deze lopen af in 2028. Het restant is momenteel nog € 4,9 mln. In 2012 is er ook een kredietfaciliteit van € 5 mln. door de gemeente beschikbaar gesteld in verband met de nieuwbouw. In maart 2022 is deze faciliteit verhoogd naar € 7,5 mln. Dit was vanwege het businessplan waarbij alle belanghebbenden (huisbankiers, zorgverzekeraars, medisch specialisten en gemeente) van ZMC zich hebben ingezet om de continuïteit van ZMC te waarborgen. De kredietfaciliteit (in de vorm van een achtergestelde lening) wordt gebruikt om tijdelijke liquiditeitstekorten (bijvoorbeeld in verband met uitbetaling vakantiegeld of eindejaarsuitkering) te overbruggen. Hiernaast blijkt dat het regelmatig lang duurt voordat prijsafspraken met zorgverzekeraars definitief zijn. Momenteel (september 2022) staat er € 3 mln. uit voor de faciliteit. Elk kwartaal ontvangt het ZMC een rentenota. Het financiële toezicht op ZMC is aangescherpt. ZMC verstrekt ons financiële stukken (begroting, kwartaalrapportages en jaarrekening). ZMC voegt scenario's toe aan de begroting en de kwartaalrapportages zijn inmiddels aangevuld met de risico's. Deze stukken zijn bestemd voor ambtelijke toetsing door de treasurer en de treasury commissie. De verwachting is dat ZMC vanaf nu in financieel rustiger vaarwater komt. Desondanks hebben we het risico op de garanties en achtergestelde lening op hoog ingeschat en dit monitoren we bij elk P&C product.
Dividend
Warmtenet Zaanstad
In het vierde kwartaal ontvangt de gemeente Zaanstad het geactualiseerde annual business plan van Warmtenet Zaanstad. Op basis hiervan beoordelen we of er aanleiding is de waarde van de aandelen bij te stellen en/of dat het risico moet worden aangepast. Momenteel staan de aandelen voor een waarde van € 1,9 mln. op de balans (rekening houdende met de reeds getroffen voorziening van € 2,3 mln.)
Bioforte
De gemeente Zaanstad heeft in 2018 via het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting een achtergestelde lening (€ 0,2 mln.) verstrekt aan Bioforte. Momenteel heeft Zaanstad nog € 0,17 mln. uitstaan op de lening. De rente en aflossingen worden tot op heden maandelijks voldaan. Het is onzeker of dit zo blijft. Op basis van de bij de jaarrekening 2022 beschikbare informatie wordt ingeschat of Bioforte aan de aflossings- en renteverplichting kan voldoen in 2023. Indien nodig nemen we in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing van de jaarrekening een risico op of treffen we een voorziening.